Cỏ cói, hay còn gọi là cỏ năng, là một loài thực vật thuộc họ Cói/Chác lác (Cyperaceae). Đây là một loài cỏ dại phổ biến, đặc biệt gây hại trong các hệ sinh thái nông nghiệp vùng đất ngập nước như ruộng lúa. Tên khoa học (cũ Scirpus juncoides) Schoenoplectus juncoides.
Đặc Điểm Hình Thái và Sinh Trưởng (Đặc Điểm Sinh Thái)
Cỏ cói mang những đặc trưng chung của nhóm cỏ chác lác, thể hiện sự thích nghi cao với môi trường ẩm ướt:
- Dạng sống: Cây thân thảo, sống hàng năm hoặc lâu năm nhờ khả năng tái sinh từ thân rễ.
- Thân: Thân cỏ cói thường có tiết diện tròn (khác với nhiều loài chác lác khác thường có tiết diện tam giác), đặc và có màu xanh.
- Lá: Lá thường bị tiêu giảm hoặc chỉ là những bẹ lá bao quanh gốc thân. Cây gần như không có phiến lá rõ rệt như các loài cỏ hòa thảo.
- Hoa: Hoa nhỏ, tập trung thành chùm ở đỉnh thân hoặc gần đỉnh, thường có màu nâu hoặc xanh nâu.
- Rễ và Sinh sản:
- Cỏ cói phát triển mạnh hệ rễ, có củ hoặc thân rễ giúp cây tái sinh nhanh và tồn tại qua các điều kiện bất lợi.
- Cây sinh sản bằng cả hạt và sinh sản vô tính qua thân rễ/củ. Khả năng sản sinh hàng nghìn hạt/cây và hạt duy trì sức sống lâu năm trong đất là yếu tố khiến chúng trở thành cỏ dại khó kiểm soát.
- Sự thích nghi với môi trường nước: Loài này thuộc nhóm thực vật ưa nước (hydrophyte), phát triển tối ưu trong điều kiện đất ẩm ướt hoặc ngập nước nông. Chúng có khả năng chịu được ngập úng trong thời gian dài.
Khu Vực Sinh Sống và Phân Bố
Cỏ cói có khả năng phân bố rộng rãi, đặc biệt là ở những vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới.
- Môi trường sống chính:
- Ruộng lúa: Đây là môi trường sống đặc trưng và phổ biến nhất của cỏ cói, nơi chúng cạnh tranh trực tiếp với cây lúa về dinh dưỡng, ánh sáng và không gian.
- Đất ngập nước: Các khu vực đất ngập nước tự nhiên, ao hồ, kênh mương, vùng trũng ẩm ướt.
- Đất lầy: Thường mọc trên nền đất sét, đất phù sa ẩm ướt.
- Phân bố địa lý:
- Cỏ cói được tìm thấy ở nhiều khu vực trên thế giới, đặc biệt là ở châu Á (bao gồm Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ, Đông Nam Á…), châu Phi và châu Úc.
- Tại Việt Nam, cỏ cói là loài cỏ dại rất phổ biến và gây hại nặng nề trong sản xuất lúa nước, đặc biệt là ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh có nền nông nghiệp lúa nước phát triển.
Vai Trò Sinh Thái
Trong hệ sinh thái, Schoenoplectus juncoides đóng vai trò là một thành viên của quần xã thực vật đất ngập nước.
- Cạnh tranh: Trong môi trường nông nghiệp, chúng là loài cỏ dại mạnh mẽ, làm giảm năng suất cây trồng.
- Bảo tồn (ít phổ biến): Tương tự như các loài cói/lác khác, chúng có thể góp phần vào việc giữ đất, lọc nước và tạo môi trường sống cho một số loài động vật nhỏ trong các vùng đất ngập nước tự nhiên.
