Chuột là một trong những đối tượng dịch hại nguy hiểm đối với sản xuất nông nghiệp cũng như trong đời sống. Chúng gây hại ở hầu hết các loại cây trồng nông sản với sức tàn phá lớn. Vậy đặc trưng sinh thái của chuột hại nông sản là gì? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây để có biện pháp phòng trừ hiệu quả nhé.
1. Đặc điểm sinh học và khả năng sinh sản của chuột hại nông sản
Đặc điểm sinh học của chuột hại nông sản
Chuột là động vật có vú, đại não phát triển và có phản xạ có điều kiện. Răng cửa phát triển rất mạnh, có khuynh hướng mọc dài nên chuột phải cắn phá liên tục để mài răng. Mắt kém phát triển, không phân biệt được màu sắc, sợ ánh sáng mạnh. Mũi rất phát triển có thể ngửi được mùi thức ăn cách 1,5 m. Tai rất phát triển nghe tần số giống con người. Vì vậy khi nghe tiếng động là nó chạy rất nhanh. Râu của chuột như một ăng ten chỉ dẫn đường cho nó rất tốt
Chuột hại nông sản hoạt động nhiều lúc chạng vạng tối (7-9 giờ), trước khi trời sáng (5-6 giờ). Ban ngày ẩn nấp trong hang, tổ hay trong lùm cây bụi rậm. Hang của chuột thường trên các bờ ruộng, bờ mương, bãi hoang, gò…
Đặc điểm sinh sản của chuột hại nông sản
Khi mang thai, chuột không ra ngoài kiếm ăn khoảng 10-15 ngày. Chúng sinh sản rất nhanh, đẻ từ 4-5 lứa/năm, mỗi lứa từ 6-8 con. Nếu thức ăn dồi dào, chuột có thể đẻ 6-8 lứa/năm, mỗi lứa 10-12 con. Thời gian thành thục của chuột rất sớm, chuột con sau khi sinh khoảng 2-3 tháng có thể sinh sản.
Mùa sinh sản của chuột vào giai đoạn lúa đòng già – trổ bông. Khả năng sinh sản phụ thuộc vào 2 yếu tố: Nguồn dinh dưỡng và mật độ chuột trên đồng ruộng.
2. Đặc trưng sinh thái của chuột hại nông sản
Ở Việt Nam có hơn 43 loài chuột, trong đó có khoảng 13 loài gây hại trên lúa. Một số loài điển hình thường xuất hiện trên lúa là chuột đồng lớn, chuột đồng nhỏ, chuột nhắt đồng, chuột đất nhỏ,…
– Chuột rất linh động, chúng có khả năng trèo, nhảy, bơi rất giỏi. Chúng có thể nhảy cao tới 70 – 80 cm. Thời điểm gây hại chủ yếu là vào ban đêm hoặc vào lúc trời tờ mờ sáng. Đặc biệt hoạt động mạnh trong khung giờ từ 5 – 9 giờ tối.
– Chuột hại nông sản có tập tính sống bầy đàn, chúng không có khả năng đi lùi nên thường đào hang có rất nhiều cửa để thuận tiện cho việc tẩu thoát khi gặp nguy hiểm. Chuột luôn di chuyển theo đường cố định và đánh dấu đường đi.
– Các loài chuột rất đa nghi, trước khi ăn thức ăn chúng phải nếm thử để đảm bảo thức ăn không có độc. Dựa vào đặc điểm này mà khi tiến hành bẫy chuột cần nhử chúng bằng mồi không có độc trước 2 – 3 ngày.
– Đây là loài động vật ăn tạp, chúng ăn chủ yếu là thực vật, bên cạnh đó vẫn có thể ăn các con, cua, ốc,…. Con cái sẽ giảm tỷ lệ sinh sản nếu như trong thức ăn thiếu đường bột. Chính vì thế đã lý giải vì sao trong giai đoạn lúa ở giai đoạn trổ – chín thì tỷ lệ chuột có chửa gia tăng. Khi nguồn thức ăn thâm hụt, chúng sẽ đẻ ít và xuất hiện hiện tượng di cư qua các khu vực có nguồn thức ăn dồi dào hơn.
– Chuột có sinh sản số lượng rất lớn, tuy nhiên con non ốm yếu, dễ bị tác động xấu từ bên ngoài. Tần suất đẻ con rất cao, chỉ sau 1 – 2 tháng có thể tiếp tục đẻ lứa mới. Con non mới đẻ chưa mở mắt, chưa có lông, được nuôi bằng sữa mẹ đến khoảng 1 – 2 tuần thì mở mắt và tự kiếm ăn.
3. Các biện pháp phòng trừ chuột hại nông sản trên đồng ruộng
Hiện nay, người dân chủ yếu phòng chuột bằng cách quây nilon chắn. Tuy nhiên đây chỉ là biện pháp tạm thời và phát huy tác dụng trong thời gian ngắn. Khi chuột đục rách nilon vào trong ruộng có thể làm ổ trực tiếp trên ruộng. Để diệt chuột hiệu quả, phải tiêu diệt và hạn chế tốc độ sinh sản của chuột bằng các biện pháp sau:
* Biện pháp canh tác
Phát quang, vệ sinh bờ, bụi rậm, gò đống,… làm mất nơi cư trú của chuột. Đặc biệt ở những ruộng bỏ hoang, gần làng, khu công nghiệp, khu nghĩa trang,… Điều này giúp việc tìm và bắt chuột dễ dàng hơn.
* Biện pháp thủ công
Dùng các loại bẫy kẹp (bẫy bán nguyệt), bẫy lồng sập, bẫy dính. Sử dụng các loại mồi thích hợp như thóc mộng, khoai lang, sắn tươi, ngô, cua, cá,… Đặt bẫy, bả ở gần đường đi của chuột, đặt cả ngoài đồng, trong nhà, trong kho chứa đồ, hầm cống (nếu có thể)…
* Biện pháp sinh học
Sử dụng thiên địch của chuột để diệt như duy trì và phát triển đàn mèo, chó; bảo vệ các loài trăn, rắn, chim cú…
* Biện pháp hóa học
Sử dụng các loại thuốc diệt chuột trong danh mục được phép sử dụng trong nông nghiệp của Bộ Nông nghiệp và PTNT với cơ chế chống đông máu và ưu tiên sử dụng các loại thuốc ít độc hại với môi trường.
Có thể trộn thuốc với lúa mầm hoặc cám thực phẩm, tôm, cua cá… Đặt mồi trộn ở bờ ruộng nơi gần hang hoặc gần đường đi của chuột. Nơi đặt bả phải cách xa nguồn nước sinh hoạt, xa các bãi chăn thả gia súc, gia cầm. Nên đặt bả vào chiều tối, hôm sau thu nhặt bả thừa và xác chuột chết đem chôn.
Chuột hại nông sản luôn là vấn đề nhức nhối của bà con nông dân. Tuy nhiên để phòng trừ chuột lại là câu chuyện không phải một sớm một chiều mà cần nhiều thời gian. Bởi vậy bà con nên nắm rõ các đặc trưng sinh thái của chuột hại nông sản để có các phương án xử lý phù hợp với ruộng đất và mang lại hiệu quả tốt nhất. Chúc bà con mùa vàng bội thu.
