Sâu xanh bướm trắng (P. rapae)phá hại ở pha sâu non với 5 tuổi, khả năng gây hại ở các tuổi sâu khác nhau. Sức gây hại thể hiện qua những vết cắn để lại trên lá. Dựa vào vết cắn của sâu có thể nhận biết được mức độ gây hại và tuổi sâu đang có mặt trên đồng ruộng.
Đặc trưng và vòng đời phát triển
Sâu non Tuổi 1
Sâu non sau khi mới nở có tập tính ăn vỏ trứng, sau khi khô lớp da bên ngoài cơ thể sâu non bắt đầu tiến hành ăn lá lúc này sâu non chuyển dần dần từ màu vàng sang màu xanh nhạt. Ban đầu sâu non chỉ gặm phần thịt lá (phần biểu bì của lá) trừ lại lớp màng mỏng và tạo ra những lỗ nhỏ li ti ở bề mặt lá.
Sâu non Tuổi 2
Các vết cắn để lại có kích thước rộng hơn. Sâu non chủ yếu ăn phần diệp lục của lá hoặc tạo ra lỗ thủng nhỏ trên bề mặt lá. Nếu mật độ sâu nhiều, khả năng cạnh tranh thức ăn cao, sâu non tuổi 2 vẫn có thể gặm thủng lá rau với diiện tích phá hoại lớn.
Sâu non Tuổi 3
Sâu non hoạt động nhanh nhẹn, sức ăn lớn hơn so với tuổi 2. Sâu gặm thủng lá, di chuyển nhanh và ăn khuyết mép lá. Sâu gặm từ ngoài mép lá vào trong, khi đói có thể gặm cả cùi non của lá.
Sâu non Tuổi 4
Hoạt động gây hại diễn ra mạnh. Sâu non có thể gặm hết lá chỉ chừa lại gân lá. Sâu ăn rất nhanh, ăn tới đâu di chuyển và thải phân tới đó.
Sâu non Tuổi 5
Đây là giai đoạn sâu phá hại mạnh nhất. Với kích thước cơ thể lớn, hoạt động nhanh nhẹn nên chúng phàm ăn. Lá bị phá hoại hoàn toàn, mật độ sâu cao, rau không còn lá chỉ trơ lại cùi. Cuối tuổi 5, sâu ngừng ăn, tìm vị trí an toàn, nhả tơ và nằm im trước khi hoá nhộng 1 ngày (thời kỳ tiền hoá nhộng).
Cơ thể sâu có màu xanh đậm, ở giữa sống lưng có 1 đường vạch vàng chạy suốt thân. Sâu tuổi 5 có màu đậm hơn và da dày hơn. Trên các đốt thân có 1 điểm màu vàng và 1 lỗ thở màu nâu mỗi bên. Sâu non tuổi 4, tuổi 5 phá hại nghiêm trọng nhất trong giai đoạn pha sâu non.
Cây trồng bị gây hại
Sâu xanh bướm trắng (P. rapae) phá hoại mạnh trên họ rau hoa Thập tự, phổ biến nhất là cải xanh, bắp cải, su hào và súp lơ. Rất ít bắt gặp trên xà lách, rau diếp. Sâu non thích ăn lá non, đỉnh sinh trưởng.
Thời gian gây hại
- Sâu gây hại ở tất cả các tuổi và thời kỳ của cây rau họ hoa thập tự. Sâu thường ăn gặm vào lúc nắng ấm vào buổi sáng lúc 7 giờ đến 11 giờ và lúc chiều mát từ 15 giờ đến 17 giờ. Nếu thời tiết thuận lợi thì sâu có thể ăn gặm cả ngày.
- Nhiệt độ thuận lợi cho sâu phát triển và ăn gặm là từ 24 đến 30 độ C, ẩm độ là 70 đến 90%.
- Nếu xuất hiện điều kiện thuận lợi có ánh sáng và ấm là sâu non bắt đầu gặm lá bất kể thời gian nào (ngay cả dưới ánh sáng đèn điện 75w) quan sát trong môi trường thí nghiệm.
- Sâu non thường gây hại từ tháng 10 năm trước đến tháng 5 năm sau. Mật độ cao thường vào tháng 12- 1 và từ tháng 3-4 vào các vụ rau trong năm.
Tập tính lẩn trốn
- Khả năng lẩn trốn khi xuất hiện mối nguy hiểm của sâu xanh bướm trắng rất hạn chế do sâu non hoạt động chậm chạp. Màu xanh đặc trưng của cơ thể là hình thức ngụy trang hiệu quả giúp sâu xanh bướm trắng tránh được kẻ thù.
- Tiến hành các thí nghiệm phản xạ trên sâu non cho thấy, sâu non chỉ co lại khi xuất hiện mối nguy hiểm; bám chắc vào bẹ lá; bò chậm chạp để di chuyển hoặc một số ít sâu thả mình theo bẹ lá.
- Khi thời tiết không thuận lợi như quá nóng hoặc quá rét sâu chui vào các kẽ lá hoặc bẹ lá rau để trốn. Nhiệt độ thích hợp cho sự phát triển của sâu từ 25-30 độ C.
Tập tính giao phối của sâu xanh bướm trắng
- Nhộng sau khi vũ hoá thành trưởng thành có thể bay ngay. Sau 30 đến 40 giờ thì trưởng thành bắt đầu hoạt động giao phối.
- Quá trình ve vãn kéo dài, con đực và con cái bay chập chờn, vườn nhau rồi bay cuốn vào nhau. Sau khi con cái tìm được vị trí đậu, tiếp theo con đực sà xuống và bắt đầu quá trình giao phối. Quá trình giao phối diễn ra từ 5 đến 15 phút (trong điều kiện bán tự nhiên) và khoảng 3 phút ngoài đồng ruộng.
- Giao phối của sâu xanh bướm trắng là giao phối tĩnh, khi thực hiện giao phối 2 con ngoảnh bụng vào nhau, đầu hướng ra 2 phía, cánh khép lại che sát vùng bụng.
- Quan sát cho thấy, chúng bay với nhau theo cặp trong qua trình ve vãn. Trưởng thành thường giao phối khi thời tiết ấm áp và khô sương: Mùa đông từ 12 giờ đến 15 giờ; mùa hè từ 8 giờ đến 9 giờ sáng và 15 giờ đến 17 giờ chiều.
Tập tính đẻ trứng của sâu xanh bướm trắng
- Bướm trưởng thành đẻ trứng trên bề mặt lá rau họ hoa thập tự. Trứng được đẻ rải rác, không theo ổ.
- Bướm trưởng thành cái chỉ đẻ trứng trong điều kiện khô sương: mùa đông vào khoảng 12 giờ đến 15 giờ; mùa hè từ 8 giờ đến 9 giờ sáng và 15 giờ đến 17 giờ chiều.
- Bướm trưởng thành bay và sà xuống mặt lá đẻ mỗi lần 1 quả. Khi vừa đậu vào, phần bụng co mạnh và đẩy 1 quả trứng dính ngay vào mặt lá. Con cái có thể đẻ từ 50 -200 trứng.
