Sâu đục quả là một trong những dịch hại nguy hiểm nhất đối với cây na (mãng cầu ta), gây thiệt hại nặng nề về năng suất và chất lượng quả. Việc hiểu rõ đặc điểm sinh thái và áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp là chìa khóa để bảo vệ vườn na.
Đặc Trưng Sinh Thái Của Sâu Đục Quả Na
Trưởng thành (Ngài)
- Thường hoạt động mạnh vào ban đêm (từ khoảng 20h-22h đến 5h sáng), ban ngày ẩn mình trong tán lá.
- Ngài cái đẻ trứng thành ổ nhỏ (3-10 trứng) trên bề mặt vỏ trái non, gần cuống hoặc ở kẽ trái.
Sâu non (Ấu trùng)
- Mới nở có màu trắng sữa, sau chuyển sang hồng nhạt hoặc hồng tím, đẫy sức dài khoảng 22 mm.
- Sâu non chui ngay vào đục trái, ăn phần thịt trái và cả hạt.
- Thích điều kiện ẩm ướt, trời mưa, nhiều sương; phát triển mạnh ở những vườn rậm rạp, thiếu thông thoáng.
- Vết đục thường là nơi tiếp giáp giữa hai trái, hoặc trái chùm, nơi dễ ẩn náu.
Vòng đời
– Khoảng 27-35 ngày, bao gồm: Trứng (4-6 ngày), Sâu non (14-16 ngày), Nhộng (7-10 ngày), Trưởng thành đẻ trứng (2-3 ngày).
Dấu Hiệu Phát Hiện Sâu Hại Sớm
Phát hiện sớm giúp xử lý kịp thời, hạn chế lây lan:
- Phân sâu: Dấu hiệu rõ ràng nhất là thấy hạt phân màu nâu đen, nhỏ li ti được đùn ra và kết dính lại thành từng cục nhỏ bên ngoài lỗ đục trên vỏ quả.
- Lỗ đục: Quan sát kỹ trên vỏ quả, đặc biệt ở các kẽ trái hoặc gần cuống, sẽ thấy lỗ đục nhỏ (thường bị phân sâu che lấp).
- Quả bị hại:
- Trái non: Quả bị đục thường biến dạng, khô rỗng và dễ rụng.
- Trái lớn: Quả bị hại có dấu hiệu thối, mất phẩm chất (thịt quả nhạt, có mùi hôi) và giảm giá trị thương phẩm.
Biện Pháp Phòng Ngừa và Xử Lý Tổng Hợp
Để quản lý sâu đục quả na hiệu quả, cần áp dụng các biện pháp tổng hợp từ canh tác đến sinh học và hóa học.
Biện pháp Phòng Ngừa (Phòng bệnh)
Biện pháp phòng ngừa có vai trò quyết định, giảm thiểu mật độ sâu ngay từ đầu mùa vụ.
| Biện pháp | Chi tiết |
| Canh tác | – Cắt tỉa, tạo tán: Sau thu hoạch, tỉa bỏ cành già, cành sâu bệnh, tạo độ thông thoáng cho vườn. |
| – Vệ sinh vườn: Thu gom, tiêu hủy (đem đốt hoặc ngâm nước vôi 24h) tất cả quả bị rụng, cành lá bị sâu bệnh để diệt sâu non và nhộng, tránh lây lan. | |
| – Bón phân cân đối: Giúp cây khỏe, tăng sức đề kháng. Hạn chế trái chùm (trái đôi), loại bỏ trái méo mó. | |
| Phòng hộ vật lý | – Bao trái: Biện pháp hiệu quả nhất. Khi quả na đạt đường kính 3-5 cm, tiến hành bọc quả bằng túi vải không dệt, túi lưới hoặc túi giấy. Trước khi bao trái nên phun thuốc phòng trừ nấm, khuẩn và sâu non còn sót lại. |
| Sinh học | – Sử dụng bẫy: Dùng bẫy đèn để thu hút và tiêu diệt ngài trưởng thành (bướm đêm). Dùng bẫy pheromone (bẫy dẫn dụ) hoặc bẫy dính vàng để diệt ruồi trưởng thành (đối với ruồi vàng đục quả). |
| – Bảo tồn thiên địch: Hạn chế phun thuốc tràn lan để bảo vệ các loài thiên địch tự nhiên của sâu như kiến vống vàng và ong ký sinh (họ Trichogrammatidae). |
Cách Xử Lý Khi Bệnh Đã Phát Sinh (Trị bệnh)
Khi sâu đã xuất hiện, cần tập trung diệt trừ và ngăn chặn lây lan.
- Thủ công: Thường xuyên thăm vườn, phát hiện và cắt tỉa, thu gom ngay những quả đã bị sâu đục để tiêu hủy triệt để (ngâm nước vôi hoặc đốt).
- Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật:
- Nguyên tắc: Phải sử dụng thuốc có khả năng xông hơi mạnh để tiêu diệt ấu trùng bên trong quả non, đồng thời có tác dụng xua đuổi ngài trưởng thành đẻ trứng.
- Loại thuốc: Ưu tiên các loại chế phẩm sinh học (chứa vi khuẩn Bacillus thuringiensis – Bt, hoặc virus, nấm) để an toàn và bảo vệ thiên địch. Nếu mật độ sâu cao, cần dùng thuốc hóa học đặc trị
- Cách phun: Phun thuốc vào chiều tối (khoảng 17h-18h), khi sâu trưởng thành hoạt động mạnh nhất. Phun ướt đều vỏ trái, chỉ phun vào chỗ có trái để tiết kiệm thuốc và bảo vệ môi trường/thiên địch.
- Lưu ý: Cần luân phiên các loại thuốc để tránh tình trạng sâu kháng thuốc và đảm bảo thời gian cách ly nghiêm ngặt trước khi thu hoạch.
