Bọ trĩ hay còn gọi là bù lạch (Stenchaetothrips biformis) thuộc bộ cánh tơ, là một loài bọ trong họ Thripidae. Đối tượng gây hại chủ yếu của bọ trĩ là cây lúa. Ngoài cây lúa, còn tấn công nhiều cây trồng khác như bắp, mía, thuốc lá, cây họ đậu, cây họ bầu bí.
Bọ trĩ (bù lạch) xuất hiện ở Afghanistan, Ấn Độ, Miến Điện, Campuchia, Triều Tiên, Indonesia, Lào, Malaysia, miền Nam nước Nhật, Philippines, Sri Lanka, Thái Lan và Việt Nam.
Đặc trưng sinh thái bọ trĩ
Con trưởng thành nhỏ, dài 1–2 mm có màu đen, râu đầu dài, chiếm 1/3 thân, 2 đuôi cánh hẹp, cánh trước ở phần giữa thắt lại. Trưởng thành đẻ trứng rải rác trong mô lá. Trứng nhỏ mới đẻ màu trắng sữa, gần nở có màu vàng nhạt. Bọ trĩ non rất giống thành trùng nhưng không cánh màu vàng nhạt.
Chúng có thể sống đến 3 tuần. Bọ trĩ hoạt động cả ban ngày và ban đêm, ban ngày chúng hoạt động tương đối nhanh nhẹn khi bị khua động chúng lẩn tránh sang lá khác hoặc giả chết rơi xuống đất. Chúng ẩn lấp trong lá nõn hoặc các chót lá quăn do không ưa ánh sáng trực tiếp.
Khi trời râm mát chúng bò ra ngoài.
Nhận biết sự phát sinh dịch bọ trĩ
Bọ trĩ có kích thước rất nhỏ, con trưởng thành có màu vàng nhạt hay vàng đậm, cuối bụng thon, nhọn. Bọ non không có cánh, hình dạng giống trưởng thành, màu vàng nhạt. Sống tập trung chủ yếu ở ngọn non hoặc mặt dưới lá non. Bọ trưởng thành di chuyển nhanh, đẻ trứng trong mô mặt dưới lá.
Bọ trĩ phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết nóng và khô, có tính kháng thuốc cao.
Khi phát hiện các dấu hiệu như xoăn lá, đổi màu, trong điều kiện trời râm mát đi kiểm tra sẽ phát hiện được bọ trĩ, có thể rung lá để bọ trĩ rơi xuống mặt nước, chậu nước… từ đó nhận diện được loại sâu hại có phải là bọ trĩ hay không.
Tác hại của bọ trĩ
Bọ trĩ hút nhựa làm cây sinh trưởng phát triển kém, ngọn bị hại xoăn lại, lá vàng, khô, hoa rụng. Bọ trĩ là môi giới truyền bệnh khảm cho cây.
Bọ trĩ trưởng thành và non đều hút nhựa lá làm cho lá có màu vàng đỏ. Khi mật độ thấp xuất hiện những chấm nhỏ xếp theo hàng dọc trên lá, lá non hầu như bị quăn lại, không hồi phục được. Bọ trĩ gây hại ngay từ khi cây lúa xuất hiện, mật độ tăng dần từ khi lúa hồi xanh đến đẻ nhánh sau đó giảm dần tới lúc lúa trỗ.
Trời mưa lớn là bất lợi cho bọ trĩ. Bọ trĩ thường hại nặng những ruộng thiếu nước. Ruộng khô xuất hiện nhiều bọ trĩ gây hại làm cho đầu lá lúa quăn lại và biến màu vàng. Khi trời mưa bọ trĩ giảm số lượng rõ rệt, nhất là giai đoạn bọ trĩ lớn.
Bọ trĩ có tập tính giả chết, khi chạm vào chúng thường có khuynh hướng rớt xuống đất lẩn trốn hoặc trong điều kiện nguy hiểm chúng bất động. Chúng sống tập trung ớ đọt non hay mặt dưới lá non, di chuyển nhanh.
Biện pháp phòng trị
- Trồng luân canh với những loại cây trồng khác (trừ họ bầu, bí, dưa).
- Chăm sóc, bón phân cân đối cho cây sinh trưởng tốt.
Biện pháp hóa học trĩ bọ trĩ
Một số loại thuốc trị bọ trĩ cung cấp bởi AVN (lưu ý rằng các loại thuốc này được sử dụng cho các loại cây trồng cụ thể hoặc điều kiện cụ thể)
Chú ý: Nên phun thuốc vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát vì lúc này bọ trĩ bò ra ngoài nên thuốc dễ dàng tiếp xúc và cho hiệu quả cao, đồng thời cũng nên phun luân phiên các loại thuốc khác nhau để tránh hiện tượng bọ trĩ kháng thuốc.
