Sầu riêng là loại cây mẫn cảm bậc nhất với tình trạng ngập úng. Ngập nước kéo dài sẽ khiến rễ bị thiếu oxy, gây chết rễ (thối rễ), tạo điều kiện cho nấm bệnh tấn công và dẫn đến vàng lá, rụng lá, thậm chí là chết cây.
Quy trình xử lý sau đây tập trung vào việc giải cứu bộ rễ và ổn định dinh dưỡng cho cây:
Bước 1: Khẩn trương thoát nước và làm sạch vùng rễ
Đây là bước quan trọng nhất và phải thực hiện ngay khi nước rút hoặc khi có thể can thiệp.
- Thoát nước: Đảm bảo hệ thống mương rãnh xung quanh vườn và trong líp phải được khơi thông hoàn toàn, không còn hiện tượng đọng ứ nước trên mặt liếp và trong bồn.
- Làm sạch bùn đất (Cào rửa rễ):
- Dọn sạch bùn, đất phù sa lắng đọng tại khu vực quanh gốc và vùng rễ.
- Sử dụng cào hoặc tay để nhẹ nhàng cào bớt lớp đất mặt bị nén chặt và dính bùn.
- Xịt nước (nên dùng vòi xịt áp lực nhẹ) để rửa sạch bùn đất bám vào thân, cổ rễ và các rễ lớn, đảm bảo rửa sạch tới nền đất cũ trước khi bị ngập.
- Mục tiêu: Giúp cổ rễ và vùng rễ tiếp xúc trực tiếp với không khí, tăng cường oxy và tuyệt đối không để đọng ứ nước tại khu vực rễ.
Bước 2: Ổn định môi trường đất và hỗ trợ quang hợp
Sau khi làm sạch, cần nhanh chóng cải tạo môi trường đất đang bị yếm khí và chua.
- Tưới cải tạo đất:
- Sử dụng dung dịch Chất hữu cơ nâng pH (ví dụ: vôi bột, dolomite hòa loãng hoặc các chế phẩm chuyên dụng) kết hợp với Humic Acid để tưới gốc.
- Mục đích:
- Nâng pH đất: Đất sau ngập thường bị chua (pH giảm), việc nâng pH giúp ức chế mầm bệnh và tạo điều kiện cho rễ phục hồi.
- Humic Acid: Giúp ổn định cấu trúc đất, giải độc phèn/hữu cơ và hạn chế tối đa các tổn thương, hư hại thêm cho bộ rễ.
- Phun hỗ trợ lá:
- Sử dụng các chất dinh dưỡng như Magnesium (Mg) và Kẽm (Zn) pha loãng để phun phủ qua lá.
- Mục đích: Tăng cường khả năng quang hợp của những lá còn sót lại, giúp cây có đủ năng lượng để chống chịu và phục hồi trong khi bộ rễ đang bị tổn thương.
Bước 3: Sát trùng, phòng ngừa và điều trị thối rễ
Tình trạng ngập úng là cơ hội tuyệt vời để các nấm bệnh (nhất là Phytophthora gây bệnh thối rễ) tấn công.
- Xử lý sát trùng và nấm bệnh:
- Sử dụng cặp Nấm Khuẩn BMX (hoặc các chế phẩm có chứa hoạt chất Phosphonate, Metalyxyl, Mancozeb) để xử lý.
- Phun phủ (trên lá và thân): Phun đều lên toàn bộ tán lá và thân để diệt nấm bệnh lây lan lên phần trên của cây.
- Tưới gốc: Pha dung dịch tưới vào khu vực rễ đã được làm sạch để sát trùng tổn thương rễ và hạn chế thối rễ lây lan.
Bước 4: Kích thích tái tạo rễ mới
Sau khi đã làm sạch, ổn định đất và phòng ngừa nấm bệnh, tiến hành kích thích bộ rễ non phát triển trở lại.
- Tưới kích rễ:
- Sử dụng dung dịch kết hợp giữa Fulvic Acid và Humic Acid (có thể bổ sung thêm Rong Biển hoặc các chất điều hòa sinh trưởng Auxin nhẹ).
- Mục đích:
- Fulvic Acid: Kích thích tế bào rễ phân chia mạnh mẽ, giúp rễ mới (rễ tơ) đâm ra nhanh chóng.
- Humic/Fulvic: Cải tạo vi môi trường quanh rễ và giúp cây hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn trong giai đoạn yếu.
- Lưu ý: Chỉ tưới khi đất đã ráo nước và không còn nguy cơ ngập lại. Cần lặp lại việc tưới kích rễ này sau 7-10 ngày tùy vào sức khỏe của cây.
Lưu ý quan trọng
- Tuyệt đối không bón phân hóa học (N-P-K) trong giai đoạn này. Bộ rễ đang bị tổn thương, việc bón phân dễ làm rễ bị sốc, gây cháy rễ và làm cây suy yếu thêm.
- Hạn chế cắt tỉa: Chỉ cắt bỏ những cành đã khô héo hẳn. Tránh cắt tỉa mạnh vì có thể làm cây mất sức, ưu tiên giữ lại lá để cây quang hợp.
