Cỏ lác răng cưa (Cyperus difformis), còn được gọi là Cỏ Chao hay Cói Tò Ty, là một trong những loài cỏ dại phổ biến và nguy hiểm đối với cây trồng, đặc biệt là lúa nước.
I. Đặc Trưng Sinh Thái và Nhận Diện
1. Đặc điểm Hình thái:
- Dạng sống: Là loại cỏ hàng năm (một năm).
- Thân: Thân có tiết diện hình tam giác đặc trưng của họ Cói (Cyperaceae), mềm, láng, thẳng đứng, thường cao tối đa khoảng 80cm (thường 20-60 cm).
- Lá: Lá hẹp, dài, mọc từ gốc thành 3 hàng, có rãnh nhẹ và bìa lá hơi bén (gây cảm giác “răng cưa” khi chạm vào). Lá thường ngắn hơn thân.
- Cụm hoa: Mọc ở đỉnh thân, tập trung thành chùm hình cầu hoặc đầu tròn (dạng tán), với 10-60 bông chét xòe ra như ngôi sao. Hoa có màu xanh lục đến nâu nhạt rất dễ nhận dạng.
- Sinh sản: Chủ yếu tái sinh bằng hạt. Một cây có thể sản sinh ra lượng hạt khổng lồ, hạt có khả năng tồn tại lâu trong đất và phát tán theo nước tưới, là nguyên nhân chính gây khó khăn trong việc kiểm soát.
- Bộ rễ: Là rễ chùm, không có củ, nên dễ nhổ hơn.
2. Khu vực Phát sinh:
- Cỏ lác răng cưa là loài cỏ ưa nước, phát triển mạnh mẽ trong điều kiện đất ẩm ướt, ngập nước.
- Phân bố: Rộng rãi tại các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.
- Tại Việt Nam: Loài này phát sinh chủ yếu và gây hại nặng nề trong các khu vực ruộng lúa nước, đặc biệt là các vùng đồng bằng (Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long) và các vùng trũng thấp, ao hồ, kênh rạch.
- Tác hại: Chúng cạnh tranh mạnh mẽ với cây lúa về ánh sáng, dinh dưỡng (đặc biệt là Đạm), và không gian, làm giảm đáng kể năng suất lúa.
II. Biện pháp Phòng Trị và Ngăn Chặn
Cỏ lác răng cưa tái sinh chủ yếu bằng hạt, các biện pháp kiểm soát cần tập trung vào việc ngăn chặn sự nảy mầm của hạt và tiêu diệt cỏ non.
1. Biện pháp Canh tác và Cơ học
- Vệ sinh đồng ruộng:
- Thu gom và tiêu hủy tàn dư cây trồng, đặc biệt là các bông cỏ và hạt cỏ còn sót lại trên bờ, mương máng trước khi vào vụ.
- Làm đất kỹ: Cày bừa kỹ lưỡng, đặc biệt là cày lật đất sâu để chôn vùi hạt cỏ vào tầng đất sâu, làm giảm khả năng nảy mầm.
- Quản lý nước:
- Sau khi gieo sạ, duy trì mực nước trong ruộng lúa sâu (>5-7 cm) một cách hợp lý và giữ nước liên tục trong những ngày đầu. Điều này giúp ngăn chặn sự nảy mầm và ức chế sự phát triển của cỏ lác non.
- Mật độ gieo sạ: Gieo sạ mật độ hợp lý (80-100kg/ha) để cây lúa phát triển khỏe mạnh, tạo bóng che phủ và lấn át cỏ dại.
- Nhổ thủ công: Tiến hành nhổ cỏ ngay khi phát hiện, đặc biệt là ở giai đoạn 15-30 ngày sau sạ, để ngăn cỏ ra hoa và kết hạt.
2. Biện pháp Hóa học
Cỏ lác răng cưa là cỏ thuộc nhóm Chác Lác, việc sử dụng thuốc trừ cỏ phải là thuốc chọn lọc và phù hợp với giai đoạn phát triển của lúa.
| Giai đoạn Canh tác | Loại Thuốc/Hoạt chất | Lưu ý |
| Tiền nảy mầm (0-3 ngày sau sạ) | Thuốc chứa hoạt chất Pretilachlor, Oxadiazon, Butachlor. | Phun ngay sau khi gieo sạ. Thuốc tạo màng ngăn chặn hạt cỏ nảy mầm. |
| Hậu nảy mầm (5-15 ngày sau sạ) | Thuốc trừ cỏ chọn lọc đặc trị nhóm chác lác, chứa hoạt chất như: Bensulfuron-methyl, Pyrazosulfuron-ethyl, 2,4-D, MCPA, hoặc Bentazone. | Phun khi cỏ lác còn non (1-3 lá) sẽ đạt hiệu quả cao nhất. Thường được hỗn hợp với thuốc trị cỏ hòa bản (cỏ lồng vực) để diệt phổ rộng. |
Nguyên tắc cơ bản: Để tăng hiệu quả của thuốc trừ cỏ hậu nảy mầm, cần đủ nước trong ruộng trước và sau khi phun (giữ nước 3-5 ngày sau phun) để thuốc tiếp xúc với cỏ và lưu dẫn tốt hơn.
