Bệnh xoăn lá ớt, hay còn gọi là bệnh khảm lá ớt, là một trong những bệnh hại nguy hiểm và phổ biến nhất trên cây ớt, gây thiệt hại nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng quả.
I. Nguyên nhân gây bệnh xoăn lá ớt (khảm lá ớt)
Nguyên nhân chính và phổ biến nhất gây bệnh xoăn lá ớt là do virus, cùng với các yếu tố môi trường và sinh vật trung gian truyền bệnh:
1. Virus gây bệnh
Bệnh chủ yếu do các loại virus như:
- Virus khảm dưa chuột (Cucumber mosaic virus – CMV)
- Virus khảm thuốc lá (Tobacco mosaic virus – TMV)
- Virus xoăn vàng lá cà chua (Tomato yellow leaf curl virus – TYLCV)
Các loại virus này xâm nhập và gây bệnh khiến cây sinh trưởng kém, lá bị biến dạng.
2. Sinh vật trung gian truyền bệnh (Côn trùng chích hút)
Đây là con đường lây lan bệnh chủ yếu và nguy hiểm nhất. Các loại côn trùng này chích hút nhựa cây bệnh và truyền virus sang cây khỏe:
- Bọ trĩ (Thrips): Là tác nhân truyền bệnh phổ biến nhất.
- Rầy mềm (Aphids) và Rệp muội.
- Bọ phấn (Whiteflies).
- Nhện đỏ.
Mật độ côn trùng chích hút càng cao, tốc độ lây lan bệnh càng nhanh.
3. Yếu tố môi trường và chăm sóc
- Điều kiện thời tiết: Bệnh phát triển mạnh quanh năm, đặc biệt trong mùa nắng nóng, nhiệt độ và độ ẩm không khí cao, là điều kiện thuận lợi cho virus và côn trùng chích hút sinh sôi.
- Chăm sóc không hợp lý:
- Thừa/thiếu nước: Đất quá khô hoặc úng nước đều ảnh hưởng đến sức khỏe cây, làm lá dễ bị xoăn.
- Mất cân đối dinh dưỡng: Bón thừa phân đạm làm thân lá mềm yếu, dễ nhiễm bệnh; thiếu các vi lượng như Canxi, Magie, Kẽm cũng làm lá biến dạng, xoăn lại.
- Nguồn bệnh: Sử dụng hạt giống từ cây đã nhiễm bệnh, không tiêu hủy tàn dư cây bệnh, hoặc công cụ làm vườn không được vệ sinh cũng là nguồn lây nhiễm.
II. Triệu chứng nhận biết bệnh
Bệnh thường gây hại nặng ở giai đoạn cây ra hoa, đậu quả:
- Lá: Lá non bị xoăn lại (cuộn lên hoặc cuộn xuống), nhỏ, teo lại, biến dạng, nhăn nheo, lóng ngắn, ngọn bị chùn lại (xoắn ngọn). Lá có thể bị khảm các mảng xanh đậm/xanh nhạt (khảm lá) hoặc chuyển sang màu vàng, giòn và dày hơn bình thường.
- Thân: Lóng cây ngắn lại, cây lùn còi cọc, thân giòn dễ gãy.
- Hoa và quả: Cây bệnh thường không ra hoa hoặc ra rất ít. Hoa nhỏ, vàng và dễ rụng, tỷ lệ đậu quả rất thấp. Quả đậu được thì nhỏ, ngắn, bị biến dạng, méo mó hoặc bị sượng, giảm giá trị thương phẩm.
III. Cách phòng tránh và xử lý bệnh xoăn lá ớt hiệu quả
Phòng bệnh là biện pháp tốt nhất vì bệnh do virus rất khó chữa trị triệt để.
A. Biện pháp phòng ngừa (Quan trọng nhất)
- Chọn giống kháng bệnh: Ưu tiên sử dụng các giống ớt có khả năng kháng hoặc chống chịu tốt với virus xoăn lá. Tuyệt đối không sử dụng hạt giống từ cây đã bị bệnh.
- Kiểm soát côn trùng chích hút:
- Sử dụng bẫy dính màu vàng để thu hút và tiêu diệt bọ trĩ, rầy mềm, bọ phấn.
- Phun thuốc trừ côn trùng chích hút định kỳ ngay từ giai đoạn cây con. Ưu tiên các loại thuốc sinh học (như chiết xuất từ Neem, tỏi, ớt) hoặc hóa học chuyên dụng (có hoạt chất như Azadirachtin, Ethofenprox, Imidacloprid…) theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
- Vệ sinh đồng ruộng:
- Thường xuyên dọn sạch cỏ dại (nơi trú ẩn của côn trùng) và tàn dư thực vật.
- Nhổ bỏ và tiêu hủy (đốt hoặc chôn sâu rải vôi) ngay những cây có dấu hiệu bệnh đầu tiên để ngăn ngừa lây lan.
- Luân canh cây trồng (với lúa, đậu phộng, cải xanh…) để cắt đứt nguồn bệnh tồn tại trong đất.
- Chăm sóc cân đối:
- Tưới nước: Tưới đủ ẩm, đảm bảo đất thoát nước tốt, không để úng gốc. Tưới vào sáng sớm, hạn chế tưới chiều tối.
- Bón phân: Bón phân cân đối, không bón thừa đạm. Tăng cường bổ sung các chất dinh dưỡng trung, vi lượng như Canxi, Magie, Kẽm, Kali để tăng cường sức đề kháng cho cây.
- Biện pháp cơ giới: Vệ sinh tay chân và các dụng cụ lao động (dao, kéo) bằng cồn hoặc dung dịch sát khuẩn trước và sau khi cắt tỉa cành để tránh lây bệnh qua vết thương cơ giới.
B. Biện pháp xử lý khi cây bị bệnh
- Tiêu hủy cây/lá bệnh:
- Nếu cây bệnh nặng (xoăn lá trên diện rộng, còi cọc, không phát triển) cần nhổ bỏ và tiêu hủy ngay để tránh lây lan toàn vườn.
- Nếu bệnh nhẹ, có thể tỉa bỏ các lá và ngọn bị xoăn nặng, sau đó thu gom và tiêu hủy xa khu vực trồng.
- Kiểm soát triệt để côn trùng: Phun thuốc đặc trị côn trùng chích hút ngay lập tức và liên tục theo chu kỳ (5-7 ngày/lần) để diệt sạch nguồn trung gian truyền virus.
- Tăng cường sức đề kháng và phục hồi:
- Sử dụng các chế phẩm sinh học chứa hoạt chất Chitosan, Nano Đồng, hoặc các dòng phân bón lá có chứa Amino Acid, Canxi, Magie, Kẽm để giúp cây phục hồi, ra lá mới khỏe mạnh và tăng sức đề kháng chống lại virus.
- Phun ướt đẫm thân, cành, mặt trước và mặt sau lá.
Lưu ý: Bệnh do virus rất khó chữa khỏi hoàn toàn, việc xử lý chủ yếu là ngăn chặn sự lây lan, tiêu diệt côn trùng trung gian và giúp cây tăng sức đề kháng để ra lá mới khỏe mạnh. Bà con cần kiên trì theo dõi và xử lý liên tục.
