Ốc bươu vàng là loài sinh vật gây hại nguy hiểm cho cây lúa. Chúng ăn mạ non, cắn đứt ngang thân lúa. Nếu không kịp thời phát hiện và diệt trừ, chúng sẽ gây thiệt hại lớn về năng suất mùa vụ, thậm chí có thể làm mất trắng ruộng lúa. Ốc bươu vàng là loài ngoại lai xâm hại, có khả năng sinh sản nhanh và thích nghi rộng với nhiều môi trường. Do đó, việc kiểm soát và phòng trừ là vô cùng khó khăn. Nếu không lựa chọn thời điểm phù hợp, việc diệt trừ sẽ không đem lại hiệu quả.
Sau đây, AVN sẽ hướng dẫn bà con cách tiêu diệt ốc bươu vàng hợp lý, đúng thời điểm, cho hiệu quả cao.
Đặc điểm của Ốc bươu vàng
Để lựa chọn được phương pháp và thời điểm tiêu diệt ốc bươu vàng hợp lý, trước tiên bà con cần nắm rõ đặc điểm sinh thái của ốc bươu vàng:
– Ốc bươu vàng có tên khoa học là Pomacea canaliculata. Vỏ ốc có dạng hình cầu, không bóng, màu vỏ thay đổi từ vàng đến nâu, có vân hoặc không vân. Lỗ miệng vỏ loe rộng, đây cũng chính là đặc điểm hình thái để chúng ta dễ phân biệt với ốc nhồi. Nắp miệng vỏ bằng chất sừng, thân ốc có 5-6 vòng xoắn phồng, rãnh xoắn sâu, các vòng xoắn thấp nên tháp ốc lùn, lỗ rốn sâu và rộng.
– Nhờ có khe mang và sơ quan giống phổi nên ôc bươu vàng không chỉ sống ở dưới nước mà còn sống được ở trên cạn. Do vậy, dù cho điều kiện khô hạn trong nhiều tháng, chúng vẫn duy trì được sự sống bằng cách đóng nắp và vùi sâu trong đất để ngủ nghỉ, đợi đến thời gian thích hợp thì tiếp tục gây hại. Khi gặp nước, chúng sẽ trở lại trạng thái bình thường chỉ trong một đêm.
– Ốc bươu vàng sống được trong môi trường ô nhiễm, thiếu oxy nhờ có ống thở. Ốc bươu vàng con cũng có thể sống trong nước ở nhiệt độ từ 0 – 32oC và sống trong đất khô 6 tháng khi điều kiện tự nhiên thiếu nước. Trong điều kiện nước mặn 0,5 – 0,6%, ốc bươu vàng vẫn gây hại; khi độ mặn lên 0,8% thì ốc sẽ chết 100% trong vòng 3 ngày. Ốc con có thể nổi trên mặt nước để nhờ nước trôi đi xâm nhập nơi khác.
– Ốc bươu vàng trưởng thành trong vòng 3 – 7 tháng và có khả năng sinh sản nhanh, gây hại mạnh. Ốc bươu vàng là loài sinh sản hữu tính, giao phối định kỳ khoảng một tuần một lần. Sau giao phối 1 – 2 ngày sẽ bắt đầu đẻ. Chúng thường để trứng thành từng ổ vào lúc chiều tối, nhiều nhất vào ban đêm. Mỗi chu kỳ đẻ của chúng gồm 10 – 12 ổ, nên số lượng lên tới khoảng 1.000 – 1.200 trứng/ tháng. Sau 7 – 15 ngày, trứng sẽ nở thành ốc non. Giai đoạn ốc non phát triển từ 15 – 25 ngày, sau đó là giai đoạn ốc lớn. Trứng của chúng được bảo vệ và kết dính bởi chất tiết ra từ ốc mẹ.
Diệt trừ ốc bươu vàng ở thời điểm nào là hợp lý?
Từ những tập tính trên của ốc bươu vàng, để diệt trừ hiệu quả ốc bươu vàng, bà con cần thực hiện biện pháp phòng trừ ở hầu hết các giai đoạn canh tác lúa:
– Trong quá trình làm đất:
+ Làm đất kỹ bằng phẳng, tránh chỗ trũng nước.
+ Bà con tiến hành bắt ốc và ổ trứng thủ công bằng tay vào buổi sáng sớm.
+ Có thể sử dụng thức ăn như lá đu đủ, xơ mít, lá khoai, súng… dẫn dụ tập trung ốc bươu vàng để dễ thu gom hơn. Các loại lá bó thành từng bó để ở góc ruộng, gần bờ; sau 12 – 24 giờ, dùng rổ, rá xúc lên để bắt ốc.
+ Đánh rãnh thoát nước (25 x 5 cm) cách nhau 10 – 15 m giúp ốc bươu vàng tập trung để thu gom bằng tay hay xử lý thuốc ốc thuận tiện hơn.
+ Đặt lưới, phên tre chặn mương nước vào ruộng, ngăn ốc xâm nhập và bắt ốc dễ dàng.
– Giai đoạn từ khi gieo sạ đến 21 ngày sau sạ:
+ Cắm các cọc tre, sậy ở những chỗ ngập nước, mương kênh tưới để thu hút ốc đẻ trứng, thu lượm (7 – 10 ngày/ lần) và phá các ổ trứng dễ dàng.
+ Thả vịt vào ruộng ăn ốc non và trứng ốc. Thu lượm ốc bươu vàng trưởng thành để làm thức ăn cho cá, vịt.
+ Thỉnh thoảng rút nước ra khỏi ruộng, giữ mực nước thấp 2 – 3 cm nhằm hạn chế ốc di chuyển và phá hại.
– Với biện pháp hóa học:
+ Trường hợp mật độ ốc dày, ngoài việc bẫy bắt thủ công, bà con có thể sử dụng thuốc BVTV có chứa hoạt chất Niclosamide và Metaldehyde để phun trừ kết hợp. Niclosamide có tác dụng ức chế quá trình hô hấp của ốc, gây ngạt và chết. Metaldehyde làm mất nước cơ thể ốc, khiến ốc khô và chết.
+ Bà con nên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tốt nhất là trước khi sạ lúa hoặc sau khi sạ 1-2 ngày.
