Bệnh thán thư trên cây cà phê, do nấm thuộc chi Colletotrichum spp. gây ra, là một trong những bệnh hại nguy hiểm, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng ẩm và mùa mưa, gây thiệt hại lớn về năng suất và chất lượng.
Dấu Hiệu Nhận Biết Bệnh Thán Thư Trên Cà Phê
Bệnh thán thư tấn công hầu hết các bộ phận non của cây, từ cành, lá đến quả.
1. Trên Cành
- Vết bệnh ban đầu: Xuất hiện các đốm nhỏ, hình bầu dục, màu nâu sẫm, hơi lõm xuống, thường ở các đốt cành, đặc biệt là trên cành non đang hóa gỗ.
- Tiến triển: Vết bệnh lan rộng, bao quanh cành, cắt đứt sự lưu thông nhựa, làm cho phần cành phía trên vết bệnh bị khô héo, chuyển sang màu nâu đen và chết dần (hiện tượng khô cành).
2. Trên Lá
- Vết bệnh ban đầu: Là những đốm tròn nhỏ, màu nâu đen hoặc nâu sẫm, thường xuất hiện từ mép lá hoặc đầu lá.
- Tiến triển: Đốm bệnh lớn dần, có thể tạo thành các vòng đồng tâm rõ ràng, đôi khi có quầng vàng nhạt bao quanh. Khi bệnh nặng, nhiều vết bệnh hợp nhất lại thành các mảng lớn, làm lá bị cháy khô và rụng sớm.
3. Trên Quả (Gây hại nghiêm trọng nhất)
- Vết bệnh ban đầu: Là những chấm nhỏ, màu đen, hơi lõm, thường xuất hiện ở cuống quả hoặc nơi tiếp xúc giữa các quả trong chùm (nơi dễ đọng nước).
- Tiến triển: Vết bệnh lan rộng nhanh chóng, bao phủ toàn bộ vỏ quả, khiến quả chuyển sang màu đen khô cứng (khô quả) hoặc thối nhũn và rụng non hàng loạt. Quả bị bệnh nặng thường có nhân đen, làm giảm nghiêm trọng chất lượng hạt cà phê thành phẩm.
Giải Pháp Phòng Trị Bệnh Thán Thư
Việc phòng trị cần kết hợp nhiều biện pháp từ canh tác, sinh học đến hóa học.
1. Biện Pháp Canh Tác (Phòng ngừa là chính)
- Vệ sinh vườn cây: Thường xuyên cắt tỉa các cành, lá, quả bị bệnh, cành tăm, cành không có khả năng cho quả nằm sâu trong tán và mang đi tiêu hủy (đốt hoặc chôn lấp) để loại bỏ nguồn nấm bệnh.
- Tạo tán, thông thoáng: Trồng mật độ vừa phải. Cắt tỉa tạo tán định kỳ để vườn cây luôn thông thoáng, giúp ánh sáng lọt vào và làm khô nhanh bề mặt cây sau mưa, hạn chế độ ẩm cao.
- Quản lý dinh dưỡng: Bón phân cân đối N-P-K và bổ sung các chất trung vi lượng (đặc biệt là Canxi và Bo). Tránh bón thừa Đạm vì sẽ làm cây phát triển cành lá non mềm yếu, dễ nhiễm bệnh.
- Thoát nước: Đảm bảo hệ thống thoát nước tốt, đặc biệt trong mùa mưa, tránh để vườn bị ngập úng.
- Quản lý cây che bóng: Tỉa bớt cây che bóng trong mùa mưa để tăng cường độ thông thoáng và ánh sáng.
2. Biện Pháp Sinh Học
- Sử dụng các chế phẩm chứa các loại nấm hoặc vi khuẩn đối kháng như Trichoderma spp. hoặc Bacillus subtilis để cạnh tranh và ức chế sự phát triển của nấm gây bệnh Colletotrichum spp..
- Tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ hoai mục để cải thiện sức khỏe đất và tăng cường đề kháng tự nhiên cho cây.
3. Biện Pháp Hóa Học (Khi bệnh mới chớm hoặc có nguy cơ cao)
Sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật có hoạt chất đặc trị nán thư, phun luân phiên để tránh nấm kháng thuốc. Nên phun phòng vào đầu mùa mưa hoặc khi có dấu hiệu bệnh chớm xuất hiện.
Các nhóm hoạt chất thường được sử dụng:
- Hoạt chất chứa Đồng (Copper-based fungicides): Thường dùng để phun phòng ngừa hoặc khi bệnh mới xuất hiện (Ví dụ: Copper Oxychloride, Bordeaux mixture).
- Các hoạt chất khác:
- Azoxystrobin (thuộc nhóm Strobilurin)
- Mancozeb (thuộc nhóm Dithiocarbamate)
- Propiconazole, Difenoconazole (thuộc nhóm Triazole)
- Carbendazim (thuộc nhóm Benzimidazole)
Lưu ý quan trọng:
- Phun sớm khi bệnh mới chớm là hiệu quả nhất.
- Phun kỹ vào các bộ phận dễ bị bệnh như cành, lá non, đặc biệt là quả non và cuống quả.
- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và đảm bảo thời gian cách ly của thuốc.
- Nên luân phiên các loại thuốc có nhóm hoạt chất khác nhau để tăng hiệu quả và giảm thiểu khả năng kháng thuốc của nấm bệnh.
