Ammannia baccifera, thường được biết đến với tên gọi Mùi chó, là một loài thực vật thân thảo thuộc họ Bàng (Lythraceae), nổi bật với khả năng sinh trưởng mạnh mẽ và sự phân bố rộng khắp. Đây là một loài cây có giá trị cả về mặt sinh thái lẫn y học dân gian ở nhiều khu vực.
1. Đặc Trưng Hình Thái
- Dạng sống: Cây thân thảo thường niên (đôi khi là bán cây bụi ngắn ngày), mọc thẳng đứng hoặc hơi nghiêng, cao trung bình từ 10 cm đến 50 cm, cá biệt có thể lên tới 80 cm.
- Thân: Thân cây màu hơi đỏ, có 4 góc cạnh hoặc có cánh chạy dọc theo thân.
- Lá: Lá đơn, mọc đối, không cuống (hoặc gần như không cuống), hình elip, hình mũi mác hẹp hoặc hình bầu dục hẹp, dài khoảng 0,7–7 cm. Lá thường thuôn hẹp ở cả hai đầu, màu xanh lục, đôi khi có sắc đỏ.
- Hoa: Hoa nhỏ, màu xanh lục hoặc tím nhạt (thường không có cánh hoa hoặc cánh hoa rất nhỏ), mọc thành chùm dày đặc ở nách lá (glomerules), không cuống.
- Quả: Quả là dạng nang gần như hình cầu (đường kính khoảng 1,2 mm), hơi dẹt, màu tím, mở không đều. Tên khoa học “baccifera” có nghĩa là “mang quả mọng”, ám chỉ hình dạng quả nhỏ, tròn, dù thực chất là quả nang.
2. Đặc Trưng Sinh Thái và Khu Vực Sinh Sống
- Phân bố Toàn cầu: Ammannia baccifera có phạm vi phân bố rất rộng, là một loài thực vật nhiệt đới và cận nhiệt đới bản địa ở Châu Phi, Châu Á (bao gồm Ấn Độ, Thái Lan, Việt Nam, Trung Quốc, Philippines,…) đến tận Úc.
- Môi trường sống (Habitat): Loài này sinh trưởng mạnh mẽ ở những nơi ẩm ướt, đất bùn hoặc đất sét pha cát, thường thấy ở:
- Ruộng lúa (là một loại cỏ dại phổ biến trong ruộng lúa, đặc biệt khi ruộng khô cạn).
- Khu vực ven hồ, bờ sông, bãi bồi ven nước (vùng đất phù sa ven sông, suối).
- Đất hoang, nơi ẩm ướt và bị xáo trộn
- Cây có thể sống sót ở nhiều độ cao khác nhau, từ đồng bằng ven biển lên tới 1.620 mét so với mực nước biển (ở một số khu vực).
- Tại Việt Nam: Cây Mùi chó được ghi nhận phân bố ở nhiều tỉnh, ví dụ như Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế và các khu vực có đất ruộng hoang, khô hoặc ẩm.
3. Giá Trị và Công Dụng
- Y học dân gian: Trong y học cổ truyền ở nhiều nước, cây Mùi chó được sử dụng để điều trị các bệnh về da (như hắc lào, ghẻ lở, phát ban) do có khả năng gây rát da (rubefacient) khi giã nát, cũng như dùng trong điều trị đau khớp, viêm gan, viêm bàng quang và nội thương.
- Khả năng gây hại: Cây được xem là cỏ dại có khả năng gây hại trong các cánh đồng lúa, đặc biệt khi thiếu nước, do sự phát triển nhanh chóng và cạnh tranh dinh dưỡng.
