Đặc điểm của bệnh và nguyên nhân gây bệnh
Bệnh thối gốc chảy nhựa trên cây mít, còn được gọi là bệnh chảy nhựa hay thối rễ, là một bệnh hại nghiêm trọng do nấm Phytophthora spp. gây ra, phổ biến nhất là Phytophthora palmivora. Bệnh tấn công chủ yếu vào rễ, thân gốc, và đôi khi lan lên cành, gây ra hiện tượng chảy nhựa và thối hỏng các bộ phận của cây.
Đặc điểm của bệnh:
- Triệu chứng trên rễ: Rễ bị thối đen, mềm nhũn, mất khả năng hấp thụ nước và dinh dưỡng. Rễ tơ bị hủy hoại trước, sau đó lan đến rễ cái.
- Triệu chứng trên thân gốc: Vùng gốc gần mặt đất xuất hiện các vết thối màu nâu đen, kèm theo nhựa cây màu nâu hoặc đỏ sẫm chảy ra từ vỏ cây. Vỏ cây bị bong tróc, lộ ra phần gỗ bên trong.
- Triệu chứng trên lá và cành: Lá chuyển vàng, héo rũ, rụng sớm. Cành non khô héo, cây suy yếu dần và có thể chết nếu bệnh nặng.
- Mùi đặc trưng: Vùng bị thối thường có mùi hôi khó chịu do sự phân hủy mô cây.
Nguyên nhân gây bệnh:
- Tác nhân chính là nấm Phytophthora spp., một loại nấm ký sinh sống trong đất và lây lan qua nước hoặc đất bị nhiễm.
- Nấm phát triển mạnh trong điều kiện đất ẩm ướt, thoát nước kém, hoặc sau khi cây bị tổn thương cơ học (do côn trùng, dụng cụ làm vườn, hoặc thiên tai).
- Cây mít bị suy yếu do thiếu dinh dưỡng, sâu bệnh khác, hoặc chăm sóc không đúng cách dễ bị nấm tấn công hơn.
Điều kiện phát sinh
Bệnh thối gốc chảy nhựa phát triển mạnh trong các điều kiện sau:
- Độ ẩm cao: Mưa nhiều, đất bị ngập úng, hoặc tưới nước quá mức tạo môi trường thuận lợi cho nấm sinh sôi.
- Nhiệt độ: Nấm Phytophthora phát triển tốt trong khoảng nhiệt độ 25–30°C, đặc biệt vào mùa mưa ở các vùng nhiệt đới.
- Đất kém thoát nước: Đất sét, đất trũng, hoặc đất bị nén chặt làm rễ cây ngạt nước, tạo điều kiện cho nấm xâm nhập.
- Vết thương trên cây: Các vết cắt tỉa, trầy xước vỏ, hoặc tổn thương do côn trùng là cửa ngõ cho nấm xâm nhập.
- Cây trồng dày đặc: Thiếu thông thoáng, độ ẩm cao trong tán cây làm tăng nguy cơ bệnh.
Hậu quả của bệnh đối với năng suất
Bệnh thối gốc chảy nhựa gây thiệt hại nghiêm trọng đến năng suất và tuổi thọ của cây mít:
- Giảm năng suất: Cây bị bệnh suy yếu, khả năng ra hoa và đậu quả giảm mạnh. Quả thường nhỏ, chất lượng kém, hoặc rụng sớm.
- Chết cây: Nếu không được xử lý kịp thời, bệnh lan rộng làm cây chết hoàn toàn, đặc biệt ở cây non hoặc cây mới trồng.
- Thiệt hại kinh tế: Mất cây, giảm sản lượng, và chi phí điều trị bệnh làm tăng gánh nặng tài chính cho người trồng.
- Lây lan sang cây khác: Nấm trong đất có thể lây nhiễm sang các cây mít khác hoặc cây trồng khác trong khu vực, gây thiệt hại trên diện rộng.
Biện pháp phòng trị bệnh
Để quản lý bệnh thối gốc chảy nhựa trên cây mít, cần kết hợp các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả:
1. Biện pháp phòng ngừa
- Chọn giống kháng bệnh: Sử dụng các giống mít có khả năng kháng bệnh tốt
- Cải tạo đất: Đảm bảo đất tơi xốp, thoát nước tốt. Tránh trồng ở khu vực trũng, dễ ngập úng. Có thể trộn vôi bột hoặc phân hữu cơ hoai mục để cải thiện độ pH và cấu trúc đất.
- Quản lý tưới tiêu: Tưới nước hợp lý, tránh tưới quá nhiều gây ngập úng. Sử dụng hệ thống thoát nước hiệu quả trong vườn.
- Vệ sinh vườn: Loại bỏ lá rụng, cành khô, và các bộ phận cây bị bệnh để giảm nguồn lây nhiễm. Dụng cụ làm vườn cần được khử trùng trước và sau khi sử dụng.
- Trồng cây với mật độ hợp lý: Đảm bảo khoảng cách giữa các cây đủ để thông thoáng, giảm độ ẩm trong tán cây.
2. Biện pháp điều trị
- Phát hiện sớm: Kiểm tra thường xuyên gốc và rễ cây để phát hiện các dấu hiệu bệnh sớm, như chảy nhựa hoặc lá vàng bất thường.
- Cắt bỏ phần bị bệnh: Dùng dao sắc đã khử trùng để loại bỏ các phần rễ, vỏ, hoặc thân bị thối. Sau đó, bôi vôi hoặc thuốc trừ nấm (như Copper Oxychloride) lên vết cắt.
- Sử dụng thuốc trừ nấm: Phun hoặc tưới gốc cây bằng các loại thuốc trừ nấm chứa hoạt chất như Metalaxyl, Fosetyl Aluminium, hoặc Mancozeb theo liều lượng hướng dẫn. Lặp lại sau 7–10 ngày nếu cần.
- Tăng cường sức đề kháng: Bón phân cân đối, bổ sung phân hữu cơ và vi lượng để tăng sức đề kháng cho cây. Sử dụng phân bón lá để hỗ trợ cây phục hồi.
- Xử lý đất: Tưới dung dịch thuốc trừ nấm quanh gốc cây để tiêu diệt nấm trong đất. Có thể sử dụng các chế phẩm sinh học như Trichoderma để ức chế sự phát triển của nấm Phytophthora.
3. Quản lý tổng hợp
- Kết hợp các biện pháp trên với việc theo dõi định kỳ và ghi chép tình trạng cây để điều chỉnh phương pháp chăm sóc kịp thời.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia nông nghiệp hoặc cán bộ khuyến nông để có giải pháp phù hợp với điều kiện địa phương.
Việc phòng trị bệnh thối gốc chảy nhựa đòi hỏi sự kiên trì và áp dụng đồng bộ các biện pháp. Nếu được xử lý kịp thời, cây mít có thể phục hồi và tiếp tục cho năng suất ổn định.
