Chuồn chuồn được mệnh danh là những thiên địch tuyệt vời và có vai trò vô cùng quan trọng trong việc kiểm soát sinh học các loại sâu hại, côn trùng gây bệnh trong nông nghiệp và cả trong môi trường sống của con người. Khả năng săn mồi siêu việt, cả ở giai đoạn ấu trùng dưới nước lẫn trưởng thành trên không, biến chúng thành “chiến binh” bảo vệ mùa màng và sức khỏe cộng đồng.
1. Vai Trò Thiên Địch Của Chuồn Chuồn
Chuồn chuồn (còn gọi là chuồn chuồn ngô) và chuồn chuồn kim đều là những loài ăn thịt. Cả vòng đời của chúng, từ ấu trùng (sống dưới nước) đến khi trưởng thành (bay lượn trên không), đều là những kẻ săn mồi tích cực.
- Chuồn chuồn trưởng thành (Giai đoạn trên không): Với đôi cánh mỏng nhẹ, khả năng bay linh hoạt ở mọi độ cao và tốc độ đáng kinh ngạc, chuồn chuồn dễ dàng phát hiện và bắt con mồi ngay giữa không trung. Chúng giống như những chiếc “máy bay trực thăng” tuần tra trên đồng ruộng, tiêu diệt các loại côn trùng bay gây hại.
- Ấu trùng chuồn chuồn (Sống dưới nước): Ấu trùng (còn gọi là bọ gậy chuồn chuồn) là những thợ săn tàn bạo dưới nước, thường sống trong ruộng lúa, ao hồ. Chúng săn bắt các loại thủy sinh nhỏ hơn, bao gồm cả ấu trùng gây hại.
2. Thức Ăn Chính Và Khả Năng Săn Mồi
Thức ăn của Chuồn chuồn
Chuồn chuồn là loài ăn thịt đa dạng, không kén chọn, điều này làm tăng hiệu quả kiểm soát dịch hại của chúng.
- Chuồn chuồn trưởng thành: Săn bắt và ăn các loại côn trùng bay nhỏ hơn, đặc biệt là những loài gây hại cho cây trồng và con người.
- Ấu trùng chuồn chuồn: Thức ăn của chúng là các loại ấu trùng thủy sinh, bọ gậy, lăng quăng, ruồi nhuế, và thậm chí cả cá nhỏ, nòng nọc.
Các loại sâu hại bị khống chế
Chuồn chuồn tiêu diệt một phạm vi rộng lớn các loại sâu bọ và côn trùng gây hại, bao gồm:
| Loài Sâu Hại | Tác Động Gây Hại |
| Muỗi, Ruồi nhuế | Gây hại cho con người và vật nuôi, truyền bệnh. |
| Bướm sâu, Bướm đêm | Gây hại trực tiếp ở giai đoạn sâu non (sâu cuốn lá, sâu đục thân…). Chuồn chuồn tiêu diệt con trưởng thành (bướm) khiến chúng không thể đẻ trứng. |
| Rầy (Rầy nâu, Rầy lưng trắng) | Gây hại nghiêm trọng trên cây lúa. Chuồn chuồn kim trưởng thành và ấu trùng đều ăn rầy. |
| Bọ (Bọ rầy, Bọ khác) | Côn trùng hút nhựa cây, truyền bệnh virus. |
| Kiến cánh, Ong nhỏ | Một số loài côn trùng nhỏ khác. |
Khả năng ăn bao nhiêu côn trùng mỗi ngày?
Chuồn chuồn là những kẻ săn mồi ăn vô độ, không bao giờ biết no và có tốc độ tiêu thụ thức ăn rất lớn.
- Một số nghiên cứu, đặc biệt tập trung vào khả năng tiêu diệt muỗi, cho thấy một con chuồn chuồn trưởng thành có thể ăn đến khoảng 300 con muỗi mỗi ngày.
- Các báo cáo khác chỉ ra rằng chuồn chuồn có thể ăn lượng thức ăn tương đương với trọng lượng cơ thể của nó chỉ trong vòng 30 phút!
Nhờ khả năng săn mồi liên tục và hiệu quả này, chuồn chuồn giúp giữ cân bằng sinh thái trên đồng ruộng, giảm thiểu sự phát triển quá mức của quần thể sâu hại mà không cần đến hóa chất.
3. Bảo Vệ Thiên Địch
Để tối ưu hóa vai trò của chuồn chuồn trong nông nghiệp, người nông dân cần bảo vệ môi trường sống của chúng:
- Kiểm soát thuốc trừ sâu: Việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học không chỉ tiêu diệt sâu hại mà còn giết chết thiên địch như chuồn chuồn.
- Duy trì nguồn nước sạch: Ấu trùng chuồn chuồn sống dưới nước sạch. Giữ gìn kênh mương, ao hồ không bị ô nhiễm là điều kiện tiên quyết để chuồn chuồn phát triển.
Bảo vệ chuồn chuồn chính là bảo vệ một đồng minh đắc lực và bền vững trong cuộc chiến chống lại sâu hại nông nghiệp.
