Cây hồ tiêu Việt Nam có diện tích khoảng hơn 70 nghìn ha, năng suất bình quân trên 2 tấn khô/ha, có giá trị kinh tế lớn. Để đạt được tối đa hiệu quả năng suất cây trồng, việc chăm sóc hợp lý theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây hồ tiêu là cực kỳ quan trọng.
Cây hồ tiêu là một loại dây leo có hoa, thân dài, nhẵn không mang lông, bám vào các cây khác bằng rễ, trồng để lấy quả và hạt, dùng làm gia vị dưới dạng khô hoặc tươi. Cây thích hợp với khí hậu vùng xích đạo và nhiệt đới. Được trồng chủ yếu trên nền đất dốc, tơi xốp, nhiều mùn, pH 5,5-7, có khả năng thoát nước tốt.
Đối với cây hồ tiêu, cây sinh trưởng phát triển với 2 giai đoạn chính: Giai đoạn kiến thiết cơ bản và giai đoạn kinh doanh.
1. Giai đoạn kiến thiết cơ bản
Giai đoạn kiến thiết cơ bản của cây tiêu kéo dài khoảng 2 – 3 năm tùy thuộc loại hom tiêu đem trồng. Trồng bằng hom thân cây hồ tiêu nhanh cho quả, sau 2 năm trồng đã có thể thu hoạch. Trồng từ hom dây lươn thì chậm cho quả hơn, khoảng 3 năm sau khi trồng.
– Trồng từ hom thân:
+ Từ các đốt hom thân phía trên mặt đất mọc lên các chồi thân, mỗi đốt mọc một chồi, các chồi thân này phát triển nhanh, bám vào trụ tiêu và vươn cao.
+ Tại các đốt thân mọc ra các rễ bám. Để cho dây tiêu sinh trưởng tốt, cần buộc dây tiêu sát vào trụ để các rễ bám phát triển, bám vào trụ dễ dàng.
+ Trồng bằng hom thân thì các dây thân phát sinh cành quả sớm, gần như sát dưới gốc nên cây tiêu không bị trống gốc.
– Trồng từ hom lươn:
+ Chồi dây thân mọc ra từ hom lươn thường yếu, không ra cành quả ngay được mà thường phải 8 – 12 tháng sau khi trồng.
+ Cây phát sinh cành quả ở độ cao trên 1m.
+ Buộc các dây thân này vào trụ để tất cả các đốt của dây tiêu đều có rễ bám chắc vào trụ để dây tiêu vươn lên trụ dễ dàng và mau phát sinh cành quả.
+ Đối với cây tiêu trồng từ dây lươn phải áp dụng biện pháp đôn dây tiêu để đưa vị trí cành quả xuống sát mặt đất, trụ tiêu không bị trống gốc.
2. Giai đoạn kinh doanh của cây tiêu
Giai đoạn kinh doanh (bắt đầu cho thu hoạch) từ năm thứ tư trở đi; cây ra hoa tháng 5-6, thu hoạch vào tháng 3-4 năm sau.
– Giai đoạn phân hóa mầm hoa
Giai đoạn phân hóa mầm hoa từ đầu tháng 3 đến giữa tháng 5, giai đoạn này có sự phân hóa mầm hoa để phát triển thành hoa, chuyển quá trình sinh trưởng dinh dưỡng sang quá trình sinh thực (ra hoa kết quả).
Sau khi thu hoạch, trên các nách lá nhú ra các mầm hoa, các mầm hoa hình thành và lớn lên như cái cựa gà. Trong mỗi mầm ngủ ở nách lá (cựa gà sau này) sẽ có ba bộ phận là: lá, gié hoa, và một đoạn cành.
– Giai đoạn bung hoa, đậu quả
Khi mầm hoa nhú cựa gà là đã hoàn thành phân hóa mầm hoa, bắt đầu giai đoạn nở hoa. Mầm cựa gà nở ra lớn lên tạo thành một đốt cành mới trên đó có 1 lá và 1 gié hoa.
Sự nở hoa bắt đầu từ cuống gié dần cho đến đầu gié trong một khoảng thời gian từ 7-8 ngày, gié lúc này trở thành một chùm hoa cái. Hoa tiêu lưỡng tính lúc này bắt đầu phát triển, núm nhụy thò ra 3-8 ngày trước khi bao phấn mở ra.
Sự tự thụ phấn có thể xảy ra mà không cần đến những tác động của gió và mưa. Mặc dù mưa không đóng một vai trò chính trong quá trình thụ phấn, nhưng ẩm độ không khí cao lại có một vai trò quan trọng.
– Giai đoạn phát triển quả
Là giai đoạn hình thành quả và phát triển của vỏ, hạt hồ tiêu. Khi quả còn non cần tưới khi trời không mưa để giảm rụng gié và trái non. Với giai đoạn sinh trưởng này cây hồ tiêu cần được chăm sóc tưới tiêu một cách cẩn thận.
– Giai đoạn quả chín và thu hoạch
Cây hồ tiêu bắt đầu giảm nhu cầu về nước và dinh dưỡng. Cuối giai đoạn này, người trồng tiêu ngừng tưới khoảng 15- 20 ngày
Trung bình cây tiêu thường có tuổi thọ từ 20 – 25 năm, trong suốt thời gian này nếu trụ tiêu chết hay bị gãy đỗ thì cây tiêu cũng bị kéo theo, gây ảnh hưởng lớn đến năng suất, thậm chí chết cây. Bởi vậy để cây hồ tiêu mang lại giá trị kinh tế cao nhất, chúng ta cần nắm vững kỹ thuật canh tác theo từng giai đoạn sinh trưởng để cây đạt năng suất tốt nhất.
